روابط تجاری بین ایران و چین بسیار گسترده و استراتژیک است. این دو کشور طی دهه‌های اخیر همکاری‌های گسترده‌ای در زمینه‌های انرژی، زیرساخت‌ها و صنعت داشته‌اند. در سفر رئیس‌جمهور ایران به چین در سال ۲۰۲۳، ۲۰ سند همکاری بین دو کشور امضا شد که شامل پروژه‌های مختلف در زمینه‌های حمل و نقل، کشاورزی، انرژی و زیرساخت‌ها بود. از جمله مهمترین توافق‌ها، پروژه‌های مرتبط با خط آهن سریع‌السیر و سرمایه‌گذاری در مناطق اقتصادی ایران بود.
این همکاری‌های اقتصادی در چارچوب توافق‌نامه ۲۵ ساله ایران و چین، که اهداف بلندمدت توسعه اقتصادی و صنعتی دو کشور را دنبال می‌کند، انجام می‌شود. با وجود چالش‌های تحریمی، چین همچنان به عنوان یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران در بخش‌های کلیدی ایران باقی مانده است.
صادرات ایران به چین چقدر است
در سال ۲۰۲۳، صادرات ایران به چین از مرز ۱۴ میلیارد دلار عبور کرد. این رقم نسبت به سال‌های گذشته رشد داشته و چین به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران، سهم زیادی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. بیشتر حجم صادرات ایران شامل نفت، محصولات پتروشیمی، و مواد معدنی است، که نفت بیشترین سهم را دارد. با این وجود، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و کاهش برخی صادرات، تراز تجاری غیرنفتی ایران با چین در سال ۲۰۲۳ به منفی ۵.۴ میلیارد دلار رسید.
در زمینه سودآوری، ایران از صادرات نفت خام، محصولات پتروشیمی و معادن به چین بیشترین درآمد را کسب می‌کند. چین به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت ایران، نقش کلیدی در ثبات اقتصاد کشور ایفا می‌کند، اما به دلیل کاهش قیمت‌های جهانی نفت، سودآوری این تجارت در برخی سال‌ها دستخوش تغییرات شده است.
لیست محصولات صادراتی به چین
ایران طیف گسترده‌ای از محصولات را به چین صادر می‌کند. مهمترین این کالاها شامل مواد معدنی و فلزات مانند زغال سنگ، سنگ آهن، سنگ کروم، و فلزاتی همچون آلومینیوم، روی و مس است که در صنایع سنگین چین کاربرد فراوانی دارند. فرآورده‌های نفتی مانند قیر نیز بخش قابل‌توجهی از صادرات ایران را به چین تشکیل می‌دهند، چرا که حمل و نقل آن‌ها در شرایط تحریم ساده‌تر از نفت خام است. همچنین محصولات کشاورزی و غذایی نظیر پسته، خرما، انگور، و خشکبار در میان اقلام صادراتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارند.
آبزیان نیز به عنوان یکی از محصولات مهم صادراتی ایران به چین مطرح هستند. حدود 50 درصد از صادرات آبزیان ایران به کشورهای شرق آسیا نظیر چین صورت می‌گیرد. میگو، خاویار، خرچنگ، و ماهی‌های مختلف از جمله اقلامی هستند که تقاضای بالایی در چین دارند. همچنین برخی محصولات صنعتی و مشتقات نفتی نیز در فهرست کالاهای صادراتی قرار دارند.
بهترین کالا برای صادرات به چین
مواد معدنی، فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی از جمله پرسودترین کالاهای صادراتی ایران به چین هستند. مواد اولیه مانند زغال سنگ و سنگ آهن به دلیل نیاز بالای صنایع سنگین چین به این مواد، بسیار سودآور هستند. فلزاتی همچون روی، مس، آلومینیوم و آهن نیز به دلیل استفاده وسیع در تولیدات صنعتی چین، تقاضای زیادی دارند و صادرات آن‌ها به این کشور پرسود تلقی می‌شود.
در کنار این موارد، قیر و مشتقات نفتی دیگر به دلیل هزینه‌های پایین‌تر حمل و نقل و معاملات ساده‌تر نسبت به نفت خام، جزء محصولات سودآور برای صادرات به چین هستند. همچنین محصولات غذایی مثل پسته، خرما، و آبزیان مانند میگو و خاویار نیز با توجه به بازار مصرف بالای چین، جزء پرسودترین محصولات صادراتی ایران به این کشور محسوب می‌شوند.
صادرات چمدانی به چین
صادرات چمدانی یکی از روش‌های غیررسمی صادرات کالا از ایران به چین است که معمولاً توسط مسافران یا تجار کوچک انجام می‌شود. در این نوع صادرات، کالاهایی در حجم محدود و با ارزش بالا توسط افراد شخصی و از طریق چمدان‌های مسافری به چین منتقل می‌شود. این روش بیشتر برای کالاهایی با حجم کوچک و ارزش بالا مانند جواهرات، فرش‌های دستباف کوچک، یا محصولات صنایع دستی ایرانی به کار می‌رود.
کالاهای صادرات چمدانی معمولاً مشمول قوانین گمرکی ساده‌تری هستند، اما محدودیت‌های وزنی و ارزش کالا ممکن است به عنوان چالش مطرح شود. این نوع صادرات بیشتر در شرایطی به کار می‌رود که حجم و هزینه حمل‌ونقل از طریق کانال‌های رسمی بیش از حد بالا باشد.
لیست شرکت های صادرات به چین
شرکت‌های متعددی در ایران مشغول به صادرات کالا به چین هستند. این شرکت‌ها عمدتاً در حوزه‌های مختلفی مانند مواد معدنی، فلزات، نفت و گاز، کشاورزی و صنایع غذایی فعالیت می‌کنند. برخی از شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی نظیر شرکت ملی نفت ایران، پتروشیمی‌ها، و معادن بزرگ مثل گل‌گهر و چادرملو بخش بزرگی از صادرات ایران به چین را در دست دارند.
علاوه بر این، شرکت‌های کوچک و متوسط نیز در حوزه‌هایی مانند محصولات کشاورزی (پسته، خرما، و زعفران)، صنایع دستی (فرش دستباف و صنایع چوبی)، و آبزیان فعال هستند و با چین تجارت می‌کنند. هر ساله تعداد زیادی شرکت خصوصی نیز در حوزه صادرات غیرنفتی به چین وارد بازار می‌شوند.
چگونگی صادرات به چین
صادرات به چین از ایران طی فرایندهای متعددی انجام می‌شود که نیازمند تطابق با استانداردهای بین‌المللی و مقررات گمرکی هر دو کشور است. صادرکنندگان ایرانی نیاز به اخذ مجوزهای لازم مانند مجوزهای صادراتی و گواهینامه‌های کنترل کیفیت دارند. برای انجام صادرات، صادرکنندگان باید کد تعرفه (HS Code) صحیح برای محصولات خود شناسایی کنند تا با قوانین چین همخوانی داشته باشد.
علاوه بر این، صادرکنندگان ایرانی نیاز به تدوین استراتژی‌های بازاریابی متناسب با فرهنگ و نیازهای مصرف‌کنندگان چینی دارند. ایجاد روابط تجاری با شرکت‌های حمل‌ونقل و خریداران چینی نیز اهمیت زیادی دارد تا فرآیند صادرات به صورت مؤثر و مقرون‌به‌صرفه انجام شود. همچنین با امضای توافق‌نامه 25 ساله بین ایران و چین، انتظار می‌رود که شرایط تجارت بین دو کشور تسهیل شود و فرصت‌های جدیدی برای صادرکنندگان ایرانی ایجاد گردد.
